بیماری های شایع در ماهی ها: علائم و درمان
بیماری ماهی ها : اگر آکواریوم داشته باشید می‌دانید که صدها نوع باکتری، انگل و قارچ هستند که می‌توانند بر سلامتی ماهی‌ها اثر سوء بگذارند. برخلاف تصور رایج، ماهی‌ها حیواناتی بسیار حساس هستند و تغییرات محیطی، هرچند کوچک، می‌توانند باعث ایجاد دوره‌های استرس و بیماری در این حیوانات شوند.
به منظور پیشگیری از بیماری یا آماده کردن خودتان برای زمانی که ماهی هایتان دچار بیماری یا عفونت شدند، بد نیست که موارد زیر را در نظر داشته باشد:
- اگر آکواریوم بزرگی دارید، بد نیست که یک تنگ ماهی کوچک هم تهیه کنید تا حکم بیمارستان ماهی‌ها را داشته باشد. درمان ماهی در تنگ بیمارستانی آسان‌تر و ارزان‌تر از اعمال شیوه درمانی بر کل یک آکواریوم بزرگ خواهد بود.
- در طی دوره‌ی درمان باید هر گونه کربن فعال را از آکواریوم خارج کنید، وگرنه دارو را به خود جذب کرده و اثر آن را از بین می‌برد.
- اکثر بیماری‌های مربوط به ماهی به دلیل استرس هستند و کیفیت پایین آب نقش زیادی در این قضیه بازی می‌کند. نصب فیلتری مناسب در آکواریوم باعث حفظ کیفیت آب شده و به طرز چشمگیری ریسک ابتلا به بیماری و تغییرات در آب را کاهش می‌دهد.
- نمک آکواریوم آب شیرین را می‌توانید به تنگ آبی که ماهی بیمار در آن در حال بهبودی است اضافه کنید. الکترولیتهای نمک به بهبود سلامتی، درمان آسیب‌ها و کاهش سطوح استرس کمک خواهند کرد.
- اضافه کردن منظم مولتی ویتامین به آب می‌توانید سیستم ایمنی ماهی‌ها را تقویت کرده و به پیشگیری از بیماری یا درمان آن کمک کند.
خوشبختانه اکثر بیماری‌ها به راحتی تشخیص داده شده و درمان می‌شوند، اما تشخیص سریع علائم در روند بهبودی ماهی بسیار حیاتی است.
در این مطلب از پت پزشک لیستی از بیماری‌های رایج در میان ماهی‌های آب شیرین را همراه با علائم و شیوه‌های پیشنهادی برای درمان به شما همراهان ارائه خواهیم داد.
بیماری پروتوزایی ایک یا لکه سفید
عامل بیماری: Ichthyophthirius multifiliis
علت بروز ایک یا لکه سفید: این بیماری بیشتر در ماهی‌هایی بروز می‌کند که به خاطر افزایش سریع دما یا تغییرات PH، استرس پیدا کرده‌اند.
علائم یک یا لکه سفید
- نقطه نقطه‌های سفید و نمک‌مانند که از روی سر شروع می‌شوند و در کل بدن پخش می‌شوند.
- تنفس سریع یا هوا گرفتن در سطح آب
- خاراندن خودش با وسایل داخل آکواریوم یا بستر آن
- باله‌های چسبیده
درمان ایک یا لکه سفید: لکه سفید بیماری شایعی در میان ماهی‌ها است و با تشخیص و درمان سریع آن می‌توان از استرس و بیماری های جدی‌تر جلوگیری کرد.
درمان بیماری لکه سفید، درمانی کم‌استرس و تدریجی است که برای درمان ایک ایده‌آل است، هرچند که از شیوه‌ی درمانی نمی‌توان برای کوسه، پرتو ماهی، رازبورای دلقک، عاج‌ماهی و گونه‌های مشابه استفاده کرد.
خونریزی پوزه یا سپتی‌سمی خونریزی دهنده
عامل بیماری: ویروس Piscine novirhabdovirus
علت بروز خونریزی پوزه: این بیماری توسط ورود ماهی بیمار به داخل آکواریوم به بقیه ماهی‌ها سرایت می‌کند.
علائم خونریزی پوزه
- ممکن است ماهی علائم مختلفی را نشان دهد و یا اصلاً علائمی نشان ندهد.
- قرمزی یا کبودی در چشم‌ها، پوست و آبشش
- زخم‌های باز
- چشم‌های برآمده
- شکم متورم
- رفتار غیرمعمول
- خونریزی اندام‌های داخلی و پوست
درمان خونریزی پوزه: با این‌که می‌توانید ماهی‌ها را با آنتی‌بیوتیک چندمنظوره جهت کاهش مرگ‌ومیر درمان کنید اما متأسفانه درمانی قطعی برای سپتی‌سمی خونریزی دهنده وجود ندارد.
قارچ
علت بروز قارچ: شایع‌ترین دلایل بروز قارچ شامل کیفیت پایین آب و مقادیر زیادی از مواد درحال تجزیه در داخل آکواریوم می‌باشند.
قارچ معمولاً زمانی بروز می‌کند که ماهی از جراحت و آسیب‌دیدگی و یا بیماری‌های دیگری رنج می‌برد.
علائم قارچ
- در ابتدا به شکل رشد چیزی سفید یا خاکستری روی پوست، دهان، باله‌ها و یا داخل آن‌ها بنظر می‌رسد.
- با گذشت زمان قارچ ظاهری شبیه به پنبه پیدا می‌کند.
- وجود بیش از حد مخاط
- قارچ اگر درمان نشود با خوردن بدن ماهی او را از بین می‌برد.
درمان قارچ: قارچ را می‌توان با درمان قارچی مناسب در چهار مرحله‌ی جداگانه درمان کرد
آب‌آوردگی شکم
علت بروز آب آوردگی شکم: آب آوردگی شکم معمولاً به خاطر عفونت باکتریایی کلیه بروز می‌کند که باعث احتباس مایعات می‌شود.
اگرچه می‌تواند به خاطر کیفیت پایین آب یا وجود میکروارگانیسم‌های داخل آکواریوم هم باشد. این بیماری بیشتر ماهی‌های دچار استرس را درگیر خود می‌کند و بر سیستم ایمنی آن‌ها اثر می‌گذارد.
علائم آب آوردگی شکم
- شکم متورم
- فلس‌های بیرون زده در اطراف ناحیه متورم
- از دست دادن اشتها
- کسلی و کمبود انرژی
درمان آب آوردگی شکم: تشخیص زودهنگام این بیماری در درمان موفقیت‌آمیز آن حیاتی است؛ در این شرایط می‌توان درمان انگلی را در آکواریوم آغاز کرد. شاید بهترین و مهم‌ترین شیوه‌ی درمانی برداشتن عامل استرس‌زا برای ماهی و مراقبت از او باشد.
توصیه می‌شود که کیفیت آب، دما، سطح آمونیاک، سازگاری ماهی‌ها با یکدیگر و وجود احتمالی بیماری‌های دیگر را نیز بررسی کنید.
پوسیدگی باله
علت بروز پوسیدگی باله: پوسیدگی باله اغلب از علائم دیگر بیماری‌هاست اما ممکن است خود نیز یک بیماری جداگانه باشد.
این اتفاق معمولاً بر اثر عفونت باکتریایی می‌افتد که با کاهش قدرت سیستم دفاعی بدن در مبارزه با عفونت، باعث پوسیدگی و خوردگی باله می‌شود.
پوسیدگی باله می‌تواند در اثر استرس نیز بروز کند، مثلاً ماهی‌های دیگر به او زورگویی می‌کنند یا با او رفتار تهاجمی دارند.
علائم پوسیدگی باله
- زوال تدریجی دم و یا باله‌ها
- رنگ پریدگی باله‌ها
درمان پوسیدگی باله: ابتدا مناسب بودن سطوح PH آب را کنترل کنید.
اضافه کردن نمک به معنای اضافه کردن الکترولیت است و می‌تواند در بازسازی باله مؤثر باشد.
معمولاً پوسیدگی باله با گذشت زمان خودبه‌خود برطرف می‌شود با این حال می‌توانید میکسازین (Myxazin) نیز به آب اضافه کنید.
بیرون‌زدگی چشم یا اگزوفْتالمی
علت بیرون‌زدگی چشم: بیرون‌زدگی چشم اغلب به خاطر عفونت باکتریایی در پشت چشم است که باعث برجستگی چشم می‌شود اما درعین حال می‌تواند به دلیل مسائل دیگری همچون جراحت یا کیفیت پایین آب نیز باشد.
علائم بیرون‌زدگی چشم
- چشمان بزرگ و بیرون‌زده (یک چشم یا هر دو چشم)
بیماری ماهی ها : درمان بیرون زدگی چشم: با این‌که شناسایی بیرون‌زدگی چشم آسان است اما درمان آن به این آسانی نیست چون می‌تواند دلایل بسیاری داشته باشد.
اگر این شرایط را در بیش از یک ماهی داخل آکواریوم مشاهده می‌کنید، احتمالاً دلیل بروز آن کیفیت آب است.روزانه سی درصد آب را به مدت ۵ روز عوض کرده و سطوح PH را بررسی کنید.
اگر این بیماری در اثر آسیب و جراحت بروز کرده، ماهی را در تنگ بیمارستانی قرار دهید تا بهبود پیدا کند.
اگر هر دو چشم ماهی درگیر شده‌اند احتمالاً به خاطر عفونت باکتریایی است و اضافه کردن محلول میکسازین به آب می‌تواند مشکل را برطرف کند.
انگل لرنه (کرم قلابدار پوستی)
علت بروز کرم لرنه: کرم‌های لرنه، انگل‌های سخت پوست کوچکی هستند که در پوست ماهی فرو می‌روند و به عضلات قسمت‌های تخم‌گذاری ماهی وارد می‌شود.
این کرم‌ها از طریق وارد کردن ماهی جدید و بیمار به داخل آکواریوم ، آکواریوم را آلوده می کنند.
علائم کرم لرنه
- کرم‌های رشته‌ای که روی پوست ماهی قابل رؤیت هستند.
- محل ورود کرم‌ها ملتهب است.
- ماهی با کشیدن خودش به وسایل سعی می‌کند ناحیه‌ی آلوده‌شده را بخاراند.
درمان کرم لرنه: می‌توان یک دوز از Aquarium rescue parasite control یا محلول کنترل انگل به آب اضافه کرد تا کرم‌ها را از بین برد. زخم‌ها را نیز می‌توان با مواد ضدعفونی‌کننده مانند ید تمیز کرد.
شپش
علت بروز شپش: وجود شپش در ماهی معمولاً به خاطر آب یا ماهی آلوده‌است. شپش‌ها سریع از ماهی‌ای به ماهی دیگر منتقل می‌شوند بنابراین برای کنترل آن باید سریعاً دست به اقدام بزنید.
علائم شپش
- شپش به صورت نقطه‌های صاف، سبز/قهوه‌ای (تا حدود ۲ سانت و نیم) روی پوست ماهی دیده می‌شود.
- لکه‌های قرمز روی ماهی که به دلیل آسیب و تحریک پوستی ایجاد شده‌اند.
- ماهی‌ها عصبانی و بی‌قرارند.
- ماهی‌ها خود را به اشیاء می‌کشند تا ناحیه تحریک‌شده را بخارانند
درمان شپش: به‌مانند درمان کرم لنگر، می‌توان یک دوز محلول ضد انگل به آب اضافه کرد. هر گونه زخم را نیز می‌توان با محلول ضدعفونی‌کننده‌ای همچون ید تمیز کرد.
چسبیدگی باله
علت بروز چسبیدگی باله: چسبیدگی باله یک بیماری واحد نیست بلکه در اثر مسائل مختلفی بروز می‌کند، مثلاً کیفیت پایین آب یا عفونت انگلی.
علائم چسبیدگی باله
- باله‌ها روی بدن تا شده‌اند
- کند بودن و بی‌حالی
درمان چسبیدگی باله: در ابتدا آب آکواریوم را چک کرده و سعی کنید بخشی از آب را تعویض کنید.
اگر چسبیدگی باله به خاطر عفونت باشد، می‌توانید آنتی‌بیوتیک چندمنظوره و یک قاشق غذاخوری نمک آکواریوم به ازای هر گالن آب به آکواریوم اضافه کنید.
اگر این مسئله به خاطر عفونت انگلی بروز کرده باشد می‌توانید از یک دوز محلول ضد انگل استفاده کنید.
توجه: چسبندگی بالا یکی از علائم سپتی‌سمی است، بنابراین تشخیص و درمان زودهنگام این بیماری برای جلوگیری از بروز بیماری‌های جدی‌تر ضروری است.
زخم‌های قرمز یا سفید
علت بروز زخم‌های قرمز یا سفید: موارد بسیاری می‌توانند باعث زخم شوند ازجمله جراحت، دعوا با دیگر ماهی‌ها و زخم‌های کوچکی که عفونت کرده‌اند.
علائم زخم‌های قرمز یا سفید
- زخم‌های باز به رنگ قرمز یا سفید
- سستی و بی‌حالی
- پوسیدگی احتمالی باله
درمان زخم‌های قرمز یا سفید: زخم تازه را معمولاً می‌توان با اضافه کردن نمک اکواریوم درمان کرد. زخم‌های قدیمی‌تر یا بزرگ‌تر بیشتر در معرض عفونت باکتریایی هستند بنابراین استفاده از میکسازین به درمان ناحیه آسیب‌دیده کمک خواهد کرد.
تروماتود پوستی (کرم پهن پوستی)
علت بروز ترماتود پوستی: این انگل‌های کرمی پهن به‌سختی با چشم غیرمسلح قابل رویت هستند اما از طریق ورود ماهی یا گیاه آلوده به این انگل یا تخم‌های آن به آکواریوم داخل می‌شوند.
علائم آلودگی انگلی با کرم پهن
- تنفس سریع و هواگیری در سطح آب
- باز و بسته شدن سریع آبشش ها
- وجود مخاط بر روی آبشش‌ها
- خراشیدگی‌هایی شبیه به تار عنکبوت بر روی پوست
- در موارد جدی‌تر ممکن است بخش‌هایی از آبشش خورده شده باشند
- ماهی خودش را با اشیاء یا بستر آکواریوم می‌خاراند و خودش را به آن‌ها می‌کشد
درمان این بیماری: این وضعیت اگر درمان نشود منجر به نابودی آبشش‌های ماهی و درنتیجه از دست رفتن ماهی می‌شود بنابراین تشخیص فوری کلید درمان موفقیت‌آمیز است.
جهت درمان می‌توان دو یا سه روز ماهی را حمام نمک کرد و استفاده از استرازین در طی روز هم انگل‌ها را از بین می‌برد و هم گیاهان آبی داخل آکواریوم را استریلیزه می‌کند.
بااین‌حال تقریباً از بین بردن کامل این انگل‌ها از آکواریوم غیرممکن است و به شدت احتمال دارد که کل آکواریوم در آینده دوباره به این انگل مبتلا شود.
